Halk arasında “karabasan” olarak adlandırılan uyku ile uyanıklık arasında yaşanan geçici kas fonksiyonu kaybının esas adı uyku felcidir. Pek çok insanın en az bir defa da olsa yaşadığı bu durum bazen manevi değerler ile ilişkilendirilip, açıklanmaya çalışsa da uyku felci bir uyku bozukluğu rahatsızlığıdır. Bedeni hareket ettirememe, konuşamama ve nefes almakta zorlanma gibi endişe verici semptomları vardır ancak tıbbi bir müdahale gerektirmez. Daha detalı bilgi verebilmek adına uyku felci nedir? Uyku felcini tetikleyen risk faktörleri nelerdir? ve Uyku felci nasıl önlenir? soruları ile ilgili yaptığımız araştırmalardan şu cevapları elde ettik…
Uyku felci nedir?
Uykuya dalma ve uyanma esnasında beyinde çeşitli değişimler ve sarmallar meydana gelir. Bu sarmallar REM uykusu ve non-REM uykusundan oluşur. Her sarmal yaklaşık 90 dakika kadar sürer ve birinin bitmesinin ardından bir diğeri başlar. Uyku felci ise REM uykusu esnasında meydana gelir. REM uykusunda kasların tamamı geçici olarak felç halinde olur. Ve bu esnada beynin herhangi bir nedenle uyanması durumunda kaslar felç durumunu korur. Yani beyin uyanır ancak kaslar uyanmaz. Dolayısıyla da kişi hareket edemez. Bu durum için sıklıkla duyduğumuz üzerine biri oturmuş hissi tamamen kasların felç durumunda olmasından kaynaklanır. Kasların uyku durumunda olması vücuda ağırlık hissi verir. Uyku felci genellikle birkaç saniye sürer ancak bazen birkaç dakika da devam edebilir.
Uyku felci yaşayan herkes halüsinasyon görmez. Ancak bazı durumlarda dokunsal, işitsel veya görsel olarak halüsinasyonlar meydana gelebilir. Bunun nedeni orta beynin uyku felci esnasında aşırı derecede tetikte olmasıdır. Mesela, nefes almakta zorlanmaktan kaynaklı az oksijen alımı halüsinasyon olasılığını artırır. Uçtuğunu hissetme, tavana doğru yükseldiğini hissetme gibi deneyimler de yaşanabilir. Bu tamamen kişinin anlık durumu ile ilgilidir ve nadirdir.
Yaygın olarak görülen uyku felci belirtileri şunlardır;
- Hareket edememe
- Konuşamama
- Nefes almakta zorlanma
- Göğüs ağrısı veya baskı
- Baş ağrısı
- Korku hissi
Uyku felci için risk faktörleri nelerdir?
Madde bağımlılığı, anksiyete, bipolar bozukluk, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu uyku felci için yüksek risk grubunu kapsar. En temel risk faktörleri ise şunlardır;
- Jet lag
- Sırt üstü uyumak
- Düzensiz uyku rutini
- Düzenli kullanılan bazı ilaçlar
- Aşırı derecede kafein ve alkol tüketimi
Uyku felci aynı zamanda uyku apnesi, migren ve hipertansiyon gibi rahatsızlıkların da belirtisi olabilir. Sık sık yaşanması durumunda bir uzmana danışılmalıdır.
Uyku felci nasıl tedavi edilir?
Uyku felci için spesifik bir tedavi yöntemi yoktur. Genellikle REM uykusu ile non-REM uykusu sarmalını ve döngüsünü bozmayan, uyku sürecini düzene sokan ilaçlar kullanılır. Ancak bu ilaçların tavsiye veya kulaktan dolma bilgiler ile alınıp kullanılması son derece sakıncalıdır. Gerekli muayenelerin ardından genellikle REM uyku döngüsünü düzenleyen ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçların doktor kontrolünde kullanılması tedavi için olduğu kadar farklı sorunlar ile karşılaşmamak için de bir o kadar önemlidir.
Uyku felcinin tedavisinde ve önlenmesinde önemli olan bir diğer etken kişinin düzenli bir uyku düzeni rutini oluşturmasıdır. Uyku döngüsünü düzenlemeye yönelik stratejilerin belirlenmesi ve uygulanması ile uyku felci önlenebilir ve büyük oranda giderilebilir.
Sağlıklı bir uyku düzeni için yapılabilecekler şunlardır;
- Sırt üstü uyumamaya çalışın. Yan yatış pozisyonu sağlıklı bir uyku için idealdir.
- Stresliyken uyumamaya özen gösterin. Gün içerisinde meditasyon yaparak hem zihninizi hem de beyninizi dinlendirebilirsiniz. Ancak yapamıyorsanız stres dolu uyumamak için ılık bir duş alarak ya da müzik dinleyerek stresten arının.
- Tatil günleri de dahil olmak üzere her gün aynı saatte uyanmaya çalışın.
- Akşam saatlerinde kafein ve alkol gibi uyarıcı ürünler tüketmemeye özen gösterin.
- Yatmadan en az bir saat kadar önce elektronik aletler ile aranıza mesafe koyun.
- Uyku felci yaşadığınız esnada vücudunuzun herhangi bir yerini oynatmaya odaklanın/çalışın. Oynattığınız esnada uyku felci ortadan kalkacaktır.
- Uyku felcinin geçici bir durum olduğunu unutmayın ve paniğe kapılmayın.
Velhasıl
Sağlıklı bir uyku düzeni uyku felcinin yanı sıra genel sağlık ve zindelik için de önemli ve gereklidir. Ettiğimizi bulduğumuz bu canım dünyada uyku felcine neden olabilecek alışkanlıklardan kurtulmak ve sağlıklı olana meyletmek yalnızca anlık olarak sorunu ortadan kaldırmak ile kalmaz, ileride meydana gelebilecek çeşitli pek çok rahatsızlığı da siler süpürür. İstediğimiz gibi yaşamaktan hoşlandığımız hayatımızın yarattığı alışkanlıkların hayatlarımıza mâl olmaması dileği ile… 🙂
