Kafein tüketiyor ancak çayınızı/kahvenizi birkaç endişe ile karıştırıyorsanız, bu makaleyi bitirdikten sonra sıcak suyunuz için başka bir arkadaş düşünebilirsiniz. Çünkü şimdi size önce kafeinden sonra da vücudunuza olan etkilerinden bahsedeceğim. Hazırsak, kafein ile tanışıklığa giden yolu höpürdetmeye başlıyorum…
Kafein, metain veya guaranin olarak da bilinen bir alkaloittir. Çay ve kahvede bulunan en etkin maddedir fakat kolalı içeceklerde, çikolata da ve bazı ilaçlarda da bulunmaktadır. Çay ve kahve kimileri için güne başlamanın, kimileri içinse günün yorgunluğunu atmanın bir yoludur. Çay toplumsal olarak en yaygın içecekler arasında iken araştırmalar, kahve tüketiminin de hızla arttığı göstermektedir.
Kafein, kendi başına besin değeri sağlamaz. Tatsızdır, bu nedenle yemek ve içeceklerde varlığı belli olmaz. Ve kafein, genellikle bazı semptomlara neden olmaktadır. Özellikle kendinizi daha enerjik hissetmeye ya da uyanık kalmaya sebep olabilir. Ancak fazla kafein tüketimi sonucunda yoksunluk belirtileri görülebilir. Yetişkin bir bireyde kafeinin etkisi ortalama 250 mg ve üzeri dozlarda başlamaktadır. Ve günde 400 mg a kadar kafein tüketiminin bir sakıncası olmadığı bilinmektedir.
Kafein içeren içeceklerin düzenli ve sık tüketilmesi vücutta kafein toleransı oluşmasına neden olur. Yaş, vücut kitlesi ve genel sağlık gibi faktörler kafein toleransını etkileyebilir. Tolerans zamanla gelişir ve kafeinin vücuda olan etkilerini azaltmaya başlar.
Kafein ile tanışıklığımızı höpürdettiğimize göre, kafeinin vücuda etkileri neler? sorusunu köpürtebiliriz.
Merkezi sinir sistemi
Kafein, merkezi sinir sistemi uyarıcısı görevi görmektedir. Ve beyne ulaştığında en belirgin etkisi uyanıklıktır. Daha uyanık ve daha az yorgun hissettirir. Bu nedenle uyuşukluk, baş ağrısı ve migren tedavisinde kullanılan ilaçlarda ortak bileşendir. Yapılan araştırmalar sonucunda düzenli olarak kahve içen kişilerin alzheimer ve bunama gelişime riskinin daha düşük olduğunu ve intihar riskini %45 oranında azalttığı tespit edilmiştir. Kahve, bazı insanlar tarafından sağlık içeceği olarak görülür. Fakat pek çok şey gibi aşırı kullanımı yan etkilere neden olabilmektedir. Örneğin, çok fazla kafein baş ağrısına neden olabilir. Bu öncelikle kafein yoksunluğu ile bağlantılıdır. Beyindeki kan damarlar kafeinin etkilerine alışır ve aniden kafein tüketiminin bırakılması baş ağrısına neden olabilir.
Kafein yoksunluğunun diğer semptomları şunlardır;
- Kaygı
- Sinirlilik
- Uyuşukluk
- Titreme (bazı kişilerde)
Çok nadir olmasına rağmen, kafein doz aşımı da mümkündür. Ve doz aşımı belirtileri şunlardır;
- Bilinç bulanıklığı
- Halüsinasyonlar
- Kusma
Aşırı doz, konvülsiyonlar nedeniyle ölüm ile sonuçlanabilir. Doz aşımı, çoğunlukla enerji içecekleri veya diyet hapları gibi yüksek miktarda kafein bulunan gıdaların tüketilmesi sonucu gerçekleşir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, 400 mg kadar kafeinin güvenli/sağlıklı olduğu düşünülüyor. Bu, yaklaşık 4 fincan kahveye eşittir. İçeceklerdeki kafein miktarı genellikle değişiklik göstermektedir.
Sindirim ve boşaltım sistemleri
Kafein, midedeki asit miktarını arttırır. Dolayısıyla mide ekşimesine ve türlü mide rahatsızlığına neden olabilir. Kafein veya ekstra kafein vücutta depolanmaz. Karaciğerde işlenir ve idrar yoluyla çıkar. Kafein aldıktan bir süre sonra idrara çıkma hızınız artış gösterebilir.
Reflü, ülser, gastrit gibi mide problemleriniz varsa kafein sizin için pek de yararlı olmayabilir. Aksine birkaç rahatsızlığı ile zararlı bile olabilir. Mide rahatsızlığınız varsa kafein almanızın uygun olmadığını öğrenmek için mutlaka bir doktora danışın.
Dolaşım ve solunum sistemleri
Kafein, midede emilir ve 1-2 saat içinde kan dolaşımındaki en yüksek seviyelere ulaşır. Aynı zamanda tansiyonda kısa bir süreliğine yükselme olabilir. Bu etkinin, adrenalindeki artış veya atardamarları doğal olarak genişleten hormonlarda geçici bir bloke olmasından kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Çoğu kişide kan basıncı üzerinde uzun vadeli bir etkisi yoktur. Fakat ritim bozukluğu gibi kalp rahatsızlığı olanlar için aynı şey geçerli olmayabilir. Çünkü kafein, kalbin daha fazla çalışmasına sebep olabilmektedir. Bu sebeple, düzensiz kalp ritimleri veya yüksek tansiyon (hipertansiyon) rahatsızlığı olanların kafeinin kendisi için sağlıklı olup olmadığını öğrenmesi, bir doktora danışması gerekmektedir.
Bununla birlikte aşırı dozda kafein alımı, hızlı veya düzensiz kalp atışına ve solunum sorunlarına neden olabilir.
İskelet ve kas sistemleri
Fazla miktarda kafein, kalsiyum emilimini ve metabolizmasını olumsuz etkileyebilir, engelleyebilir. Dolayısıyla kemik (osteoporoz) ve kaslarda seğirmelere neden olabilir.
Üreme sistemi
Kafein, kan dolaşımında dolaşır ve plasentaya geçer. Ve bir uyarıcı olduğu için, bebeğin kalp atış hızını ve metabolizmasını arttırabilir. Çok fazla kafein, büyümeyi yavaşlatabilir ve düşük riskinin artmasına neden olabilir.
Uzmanlar, hamile kalmaya çalışanların kafein tüketimini günde 200 ile 300 mg arasında sınırlamasını öneriyor.
Velhasıl
Her şeyin fazlasının zarar olduğunu alt metin olarak aldığımız makalemizde, kafeinin de fazlasının zararlı olabileceğinin altını çizmiş olduk. Sağlık problemleriniz varsa önce doktorunuza danışmalı, belirlenen miktarlarda tüketmeye özen göstermelisiniz. Aksi takdirde keyif için içtiğiniz içecekler keyfinize mâl olabilir. E çay ile kahvenin keyiften götüreni de pek sıkıcı olur ya hu. En iyisi mi biz tükettiklerimize ve ne kadar tükettiğimize dikkat edelim. Sağlıcakla kalalım. 🙂
