Menopoz, adet döngüsünün bitmesi ile yaşamın yeni bir aşamasına geçiştir. Bir sağlık sorunu ya da kurtuluş anlamına gelmez ancak hormonal değişiklikler ve ilgili diğer faktörler bazı rahatsızlıklara neden olabilir. Önceliği menopoz ile ilgili soru ve sorunlara vererek ardından beraberinde gelebilecek sorun ve tedavi yöntemlerini detaylıca anlattık. İlk sorumuz şu;
Menopoz nedir?
Menopoz sözcüğü, Yunanca mens (ay) ve pause (durmak) sözcüklerinden türemiştir. Dünya Sağlık Örgütü menopozu, yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak sonlanması olarak tanımlıyor. Menopoz döneminde yumurtalıklardaki (overler) folikül miktarı azalır. Buna bağlı olarak östrojen üretimi de azalır. Zamanla östrojen üretimi tamamen kesilir ve yumurtalıklar küçülür. Sonuç olaraksa adet döngüsü kesilir ve üreme yetisi kaybolur. Menopoz yaşı dünya genelinde 45-55 yaştır. Türkiye’de ortalama menopoz yaşının 46-48 olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte menopoz dönemi Dünya Sağlık Örgütü’nün sınıflandırmasına göre üç döneme ayrılıyor.
Menopoz dönemleri
Premenopoz: İlk belirtilerin görüldüğü dönemden menopoza kadar geçen süreyi kapsayan dönemdir. Dönem içerisinde yumurtalıklarda folikül aktivitesi yavaşlar. Adetler düzensizleşir. Ve bu süre birkaç ay ya da birkaç yıl sürebilir.
Premonopozal dönem rahatsızlıkları şunlardır;
- İştah artışı
- Yorgunluk
- Unutkanlık
- Dikkatsizlik
- Aşırı terleme
- Uyuyamama
- Nabız artması
- Ateş basmaları
- Özgüven kaybı
- Depresif ruh hali
- Gerginlik, sinirlilik
- Adet düzensizlikleri
- Cinsel istekte azalma
- Yumurtlamada azalma
- Konsantrasyon güçlüğü
- Yüz bölgesinde kızarma
- Bağ ağrısı, baş dönmesi
Menopoz: En son adet kanamasının görülmesidir.
Postmenopoz: Menopozdan yaşlılık dönemine kadar süren 6-7 yıllık süreyi kapsar. Bir kadının postmenopoz olabilmesi için 12 aydır adet görmüyor olması gerekir.
Menopoz oluşum biçimine göre üç sınıfa ayrılır:
- Doğal menopoz
- Erken menopoz: 45 yaşından önce oluşan menopoz dönemidir. Sebebi belli olmayan durumlar, otoimmün hastalıklar, radyoterapi, kemoterapi, enfeksiyonlar, çevresel nedenler, kürtaj ve düşükler, sık gebelik, aşırı şişmanlık, hipotiroidizm gibi sebepler ile meydana gelebilir.
- Cerrahi menopoz: Bazı operasyonlar erken menopoza neden olabilir. Adet gören bir kadının yumurtalıkları cerrahi olarak alınırsa adet kesilir ve menopoz gelişir. Radyasyon tedavileri menopoza yol açabilir. Kanser kemoterapileri esnasında görülen yumurtalık fonksiyon kayıpları geri dönüşümlüdür.
Menopoza girmeyi etkileyen faktörler nelerdir?
-
Genetik faktörler
Bir ailedeki kadınların genellikle benzer yaşlarda menopoza girdikleri gözlenmektedir.
-
Genital faktörler
Düzensiz adet gören kadınların menopoza daha erken girdikleri gözlenmiştir. Yanı sıra doğurganlık durumu, ilk adet yaşı, doğum kontrol hapı kullanma, iki yıldan uzun emzirme gibi durumlar menopoz yaşını etkileyebilmektedir.
-
Psikolojik faktörler
Psikolojik travmalar menopozun gelişimini hızlandırır. Savaş, göç, deprem ve uzun süre hapsin erken menopozu tetiklediği gözlemlenmiştir.
-
Fiziki ve çevresel faktörler
Soğuk iklimlerde ve aşırı ağır şartlarda yaşam süren kadınlarda menopoz yaşı genellikle daha erkendir.
-
Sigara kullanımı
Yoğun sigara içen kadınlar içmeyenlere göre 1-2 yıl daha erken menopoza girmektedirler.
-
Genel sağlık durumu
Ağır metabolik hastalıklar, genetik bozukluklar, enfeksiyon hastalıklar, kemoterapi ve radyoterapi menopoz yaşını etkileyebilir.
-
Sosyal faktörler
Kırsal ve geleneksel toplumlarda menopoz yaşı erken olabilmektedir.
Menopoz sonrası görülen belirtiler nelerdir?
- Premenopozda görülen belirtiler devam eder.
- Uzun süreli östrojen azlığı sonrası genital organlarda atrofi (küçülme) görülür. Rahim, vajina, vulva ve üretrada küçülme meydana gelir. Buna bağlı olarak sık sık idrara çıkma, kabızlık, vulvada kaşıntı, ağrılı cinsel birliktelik, rahim sarkması, idrara çıkma, kabızlık, vulvada kaşıntı, ağrılı cinsel birliktelik, rahim sarkması, idrar kaçırma, idrar kesesinde sarkma, makatta sarkma olabilir.
- Menopoz döneminde ağız kuruluğu, ağızda kötü tat ve diş eti hastalıkları olabilir. Kabızlık ve basur sık görülür. Reflü ve safra taşına da sıklıkla rastlanır.
- Deride, saç köklerinde ve ter bezlerinde östrojen reseptörleri vardır. Menopoz sonrası buna bağlı değişiklikler meydana gelir. Deri incelir, kolajen miktarı azalır, saç ve kıl miktarı azalır. Cilt kurur, esnekliğini kaybeder ve yara iyileşmesi gecikir. Çene, dudak ve göğüste kalın tüyler çıkabilir. Koltuk altı ve genital kıl miktarı azalır.
- Menopoz ile meydana gelen bir diğer önemli problem osteoporozdur. Osteoporoz kemik mineral yoğunluğunun azalması sonucu kırıklara davetiye çıkarır. Menopozlu kadınlar her yıl kemik kitlelerinin %3-4’ünü kaybederler.
- Şişmanlama: Menopoz sonrası kadınlarda metabolik hız yavaşlar, kilo artışı görülür.
- Cinsel isteksizlik baş gösterir.
Menopoz döneminde cinsel yaşam
Menopoz ile birlikte cinsel yaşam tamamen sona ermez. Östrojen azlığı nedeni ile cinsel organlarda küçülme olur. Buna bağlı olarak cinsel ilişki esnasında ağrı hissedilebilir. Ağrıyı azaltmak için çeşitli yağlar kullanılır.
Menopoz döneminde beslenme
- Tuz alımı kısıtlanmalıdır.
- D vitamini normal düzeyde tutulmalıdır.
- E vitamini sıcak basmalarını ve halsizliği önleyebilir
- Menopoz döneminde düzenli egzersiz yapılması önemlidir.
- Osteoporozdan korunmak için günlük 1500 mg kalsiyum alınmalıdır.
- Östrojen yetmezliğine bağlı olarak metabolizma hızı yavaşlar ve hızlı kilo alımı başlar.
Menopozda yapılması gerekenler
Menopoz döneminde özellikle sıcak basmaları en sık rastlanılan ve şikayet edilen durumdur. Buna karşı hafif ve kat kat giyinmek gerekir. Böylece sıcak basması durumunda kıyafet azaltılabilir. Baharat ve kafein tüketimini azaltmanın yanı sıra sigara ve alkol tüketimini sınırlandırmak hatta sonlandırmak oldukça faydalıdır. Östrojen azlığına bağlı meydana gelen ağrılı cinsel birleşmeye karşı rahatlatıcı yağlar kullanılabilir. Aslında düzenli cinsel ilişki yaşamak atrofiden korunmak için gereklidir. Osteoporozdan korunmak için ise günlük kalsiyum alımına dikkat etmek ve düzenli egzersiz yapmak son derece önemlidir. Tüm bunların yanı sıra doktorunuzun uygun görmesi durumunda hormon replasman tedavisi uygulanabilir.
Peki, hormon replasman tedavisi nedir?
Hormon replasman tedavisi (HRT) östrojen takviye tedavisidir. Hastaya düzenli olarak östrojen ve progesteron içeren ilaçlar verilir. Hormon tedavisinin genel amacı menopoz ile birlikte artan osteoporoz ve kalp-damar hastalıkları sıklığını azaltmaktır. Tedavinin menopoz döneminde sık görülen sıcak basması, terleme, çarpıntı, halsizlik, ağız kuruluğu, diş çürümesi gibi semptomlara faydası vardır. Kalp damar riskini de azaltır. Aynı zamanda hormon replasman tedavisi menopoza bağlı kemik kaybını önler ve kemik kitlesini artırır. Dolayısıyla kırık riski azalmış olur. Cinsel yaşam üzerinde de olumlu etkileri vardır. Hormon replasman tedavisi hem enjeksiyon şeklinde hem de ağızdan uygulanabilir. Vajinal krem şeklinde olanları da vardır. Bu tedaviyi alan kişiler düzenli olarak meme ve rahim muayenesi ile kemik ölçümü yaptırmalıdır. Ancak hormon replasman tedavisi her kadına uygulanmaz. Belli hastalıkları olanlar bu tedaviyi göremezler. Hormon tedavisinin uygulanmayacağı koşulları şu şekilde sıralayabiliriz;
Hormon replasman tedavisi kimlere uygulanmaz?
- Kalp krizi geçirmiş olanlar
- Karaciğer hastalığı olanlar
- Pıhtı atma riski olan hastalar
- Bilinen ve şüpheli rahim ve meme kanseri
- Şişmanlık, varis, hipertansiyon, aşırı sigara içme
- Beyin damar tıkanıklığı veya inme geçiren hastalar
- Teşhis edilmemiş anormal kanamaları olan hastalar
- Diyabet, safra kesesi taşı, hiperlipidemi (kolesterol yüksekliği), migren ve rahimde miyom varlığında dikkatli uygulama söz konusu olabilir.
Velhasıl
Menopoz yaşamın yeni bir dönemine geçiştir. Soğuk duvarlara yapışık yaşayan büyüklerimizi görmek biraz komik gelse de yaşanması en muhtemel şey olduğunu düşünerek normalleştirmek, normalleştirirken de bilinçlenmek yapılabilecek en doğru şey olabilir. Biz yine de gülümseme ve sağlık ile iç içe kalmanın destekçileri olalım. Bol gülümsemeli bir sağlık diliyor, soğuk havluya sarılma yöntemini tavsiye ediyorum. 🙂
