Ülkemizde cinsellik eğitiminin yetersiz olması birçok çiftin beklenmeyen veya istenmeyen gebelik ile karşı karşıya kalmasına neden oluyor. Çiftlerin bu konuda yeteri kadar bilgi sahibi olmamalarının yanı sıra cinsel yaşamın neredeyse fısıltı ile konuşuluyor olması istenmeyen gebeliklerin ana sebebi olabilir. Her insan için geçerli olabilecek en iyi doğum kontrol yöntemi diye bir şey olmasa da kadınların hem de erkeklerin uygulayabilecekleri çeşitli doğum kontrol yöntemleri vardır. Kişinin kendi için seçebileceği en iyi veya doğru yöntemi seçmesi bazı faktörlere bağlıdır. Bunlardan bazıları kişinin genel sağlık durumu, seks sıklığı, sahip olunan partner sayısı, uygulanabilecek yöntemin neden olabileceği sorunlar veya yöntemin yan etkileri gibi faktörlerdir. Bu yazımızda “kadınlar için gebelikten korunma veya doğum kontrol yöntemleri nelerdir?” ve “erkekler için doğum kontrol yöntemleri nelerdir?” sorularını cevapladık. Ancak belirtmek isteriz ki, ne kadar bilgi sahibi olunursa olunsun en uygun yöntem için bir doktora danışılması oldukça önemlidir. Bizler doğum kontrol yöntemleri ile ilgili edindiğimiz bilgileri paylamış olalım. Sizler de okumuş, bilgi sahibi olmuş olun ama karar verip uygulamaya geçmeden evvel mutlaka bir doktora başvurun. 🙂
Kadınlar için doğum kontrol yöntemleri
Doğum kontrol hapı
Tıp dilinde oral kontraseptif haplar (OKS) olarak tanımlanan doğum kontrol hapları, gebelikten korunma yöntemleri arasında en yaygın olanıdır. Hapların içerdiği hormonlar, yumurtlamayı durdurur ve rahim ağzı salgısı olarak bilinen selvikal mukusun yoğunluğunu artırarak erkek üreme hücresi olan spermin rahim içine geçişini engeller. Genellikle 21 ya da 28 tabletten oluşan hapların düzenli olarak kullanılması etkinliğin sağlanması açısından önemlidir. Doğum kontrol hapı kullanmaya başlamadan önce bir doktora başvurulması son derece önemlidir. Çünkü bu haplar her insan için uygun değildir. “Kimler doğum kontrol hapı kullanmamalıdır?” sorusunun cevabı için genel olarak, 35 yaş ve üstü kişilerin, hipertansiyon, diyabet, damar tıkanıklığı, inme, kalp kapak hastalığı ve meme kanseri tanısı konan kişileri sayabiliriz. Doğum kontrol hapları, istenmeyen gebeliklerin engellenmesinde büyük öneme sahip olsa da unutulmamalıdır ki, hiçbir doğum kontrol yöntemi %100 koruma sağlamamaktadır.
Spiral
En yaygın doğum kontrol yöntemlerinden biri olan spiral, rahim içine yerleştirilen ve yaklaşık 2-3 santimetre uzunluğunda, T şeklinde, esnek ve metal veya plastik bir parçadır. Gebelik oluşumunu engelleyen ise spirali saran bakır tellerdir. Spiral rahim ağzının geçirgenliğini azaltırken, etrafını satan bakır teller o bölgeye ulaşan spermleri etkisiz hale getirir. Döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini engelleyen bir doğum kontrol yöntemi olan spiral, 1-5 dakika arası süren bir işlem ile rahim içine yerleştirilir ve istenildiği zaman çıkarılabilir. Bakır spiralin yanı sıra bir de hormonlu spiral vardır. Aralarındaki fark ise bakır spiralin 10 yıl, hormonlu spiralin 3 yıl ömrünün olmasıdır. Normal ve düzenli adet gören her kadın spiral taktırabilir. Ancak elbette öncesinde sağlık kontrolü şarttır. “Kimler spiral taktıramaz veya takmamalı?” sorusu için rahim anomalisi, bakır alerjisi, genital enfeksiyonu ve meme kanseri olan kişileri örnek olarak verebiliriz.
Korunma iğneleri
Bu yöntem için doğum kontrol hapının iğne versiyonu benzetmesini yapabiliriz. Her ay yapılan ve 3 ayda bir yapılan iki türe sahip olan korunma iğneleri, rahim içindeki sıvıyı kalın bir hale getirerek spermlerin rahime geçişini engellemeye yarar. 3 aylık koruyucu iğnelerde sadece progestin hormonu, aylık iğnelerde ise hem östrojen ve hem de progestin hormonu bulunur. Hap kullanımının düzenliliğine ayak uyduramayan, unutan kadınlar için alternatif bir doğum kontrol yöntemidir.
İmplant (Deri Altı Çubuk)
Gebelik önleyici implant, üst kol deri altına yerleştirilen 4 santimetre uzunluğunda ve 0.2 santimetre çapında bir çubuktur. İçerdiği hormon ile rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırır, rahim iç tabakasını inceltir ve sperm geçişini engelleyerek gebelik oluşumunu önler. 3 yılda sadece 1 kez uygulanması yeterlidir. Çıkarıldığı takdirde 3 ay içerisinde doğurganlık geri döner. Gebelik önleyici implant, meme kanseri tanısı konan, karaciğer hastalığı olan, vajinal kanaması olan kadınlar ve emziren anneler için uygun değildir.
Diyafram
Gebelik önleme yöntemlerinden biri olan diyafram, rahmin ağzını örtmeye yarayan şapka şeklinde yumuşak bir kauçuktur. Spermlerin yumurtaya ulaşmasını engelleyen bir bariyer oluşturmaya yarar. Daha etkili olması için spermisit adı verilen krem, fitil ya da köpük formunda olan sperm öldürücü jeller ile kullanılması gerekir. Uygulaması ile ilgili eğitim alan her kadın kendi kendine uygulayabilir. Aynı diyaframı 2 yıl süre ile kullanmak mümkündür. Ancak sadece cinsel ilişki sırasında kullanılması gerekir. Cinsel ilişkiden en fazla 6 saat önce rahim ağzını kapatacak şekilde takılmalıdır. İlişkiden sonra ise diyaframın en az 6, en çok 24 saat kalması gerekir. Gebelik önleyici diyafram rahim yada rahim ağzında şekil ya da pozisyon bozukluğu olan kadınlar, idrar torbası ve rahmi aşağı sarkmış olan kadınlar, sık sık idrar torbası iltihabı geçiren kadınlar, kauçuk ya da spermisite alerjisi olan kadınlar, son 6 hafta içerisinde doğum yapmış olan kadınlar ve toksik şok sendromu geçmişi olan kadınlar için uygun değildir.
Tüp ligasyonu (Tüplerin bağlanması)
Yaklaşık %100 etkiye sahip bir gebelikten korunma yöntemi olan tüp ligasyonu, kadınlarda yumurtayı rahime taşıyan tüplerin bağlanması anlamına gelen cerrahi bir işlemdir. Kolay bir ameliyat ile ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde korur. Geri dönüşü zor bir işlem olduğu için kadınların veya çiftlerin çok dikkatli bir şekilde düşünüp karar vermeleri önemlidir. İstediği sayıda çocuk sahibi olmayanlar, kararından emin olmayanlar ve baskı altında karar vermiş olan kadınlar için uygun bir yöntem değildir. Kendisinin veya eşinin ileride çocuk isteme ihtimali olan kadınların diğer doğum kontrol yöntemlerine başvurmalarını tavsiye ederiz
Takvim yöntemi
Regl döngüsüne göre yumurtlama tarihlerinin belirlendiği doğum kontrol yöntemidir. Regl kanamasından sonraki 8-19 gün arası yumurtlama olasılığının yüksek olduğu günlerdir. Yumurtlama dönemlerinde yaşanan cinsel ilişkiler gebe kalma olasılığını artırır. Dolayısıyla özellikle bu günlerde korunmasız cinsel ilişkiden kaçınmak gerekir. Adetin ilk günü ile beraber ilk 8 gün ise güvenli günlerdir.
Ertesi gün hapı
Bir diğer adı ile acil kontrasepsiyon hapı, diğer korunma yöntemlerinden farklı olarak cinsel ilişkiden sonra kullanılır. Beklenmeyen gebelik oluşumunu engellemek için kadınlar tarafından ağızdan alınan ertesi gün hapı için “acil doğum kontrol yöntemi” diyebiliriz. İsminden dolayı genellikle gebeliğe neden olabilecek ilişkiden sonraki gün alınması gerektiği sanılır. Ancak ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrası ne kadar erken alınırsa o kadar etkilidir. İlişki sonrası ilk 12 saat içerisinde alındığında gebeliği engelleme ihtimalinin %90, ikinci gün alındığında ise %75 etkili olduğu kabul edilir. Doğum kontrol yöntemi olarak düzenli kullanımının pek çok yan etkisi olabilir. Dolayısıyla ihtiyaç dışında doğum kontrolü için düzenli olarak kullanılmamalıdır. Düzenli kullanılmasa da ertesi gün hapının bazı yan etkileri olabilir. Ertesi gün hapının en yaygın yan etkileri şunlardır;
- Halsizlik
- Baş ağrısı
- Şişkinlik
- Lekelenme
- Karın ağrısı
- Baş dönmesi
- Bulantı-kusma
- Ara ara kanama
- Memelerde hassasiyet
- Karın ağrısı ve kramplar
Erkekler için doğum kontrol yöntemleri
Prezervatif (Kondom)
Erkekler tarafından en sık kullanılan doğum kontrol veya korunma yöntemidir. Prezervatif kullanımı istenmeyen gebeliklere karşı korumanın yanı sıra cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı da koruyucu bir etkiye sahiptir. Spermlerin, vajina içerisine girmesini önleyen prezervatifler kauçuktan üretilir. Herhangi bir yan etkisi yoktur. Ancak yanlış kullanım ya da yırtılma gibi durumlara karşı dikkatli olunması gerekir.
Vazektomi
Erkekler için en güvenli doğum kontrol yöntemlerinden biri olan vazektomi, erkek üreme yollarındaki sperm kanallarının (tüplerin) bağlanması işlemidir. İşlemin gerçekleşmesi sonucunda sperm üretimi devam eder ancak dışarı çıkması engellenir. Yani boşalma sıvısında sperm bulunmaz dolayısıyla da hamileliğe neden olmaz. Üretilen sperm hücreleri ise vücut tarafından emilir. Vazektomi işlemi ile erkeğin hormonal yapısı, cinsel istek durumu, penis sertleşme düzeyinde ve boşalma sıvısında değişiklik olmaz.
Geri çekme yöntemi
En sık gerçekleştirilen yöntemlerden biri olan geri çekme yöntemi, doğum kontrol yöntemleri arasında en riskli olanıdır. Halk arasında genellikle dışarı boşalma olarak adlandırılır. Nedeni ise, zevk suyu olarak bilinen sıvının da az miktarda da olsa sperm hücreleri bulundurmasıdır. Bunun yanı sıra boşalma esnasında penisi vajinadan çekmekte gecikme veya çekememe gibi faktörler de istenmeyen bir gebeliğin oluşumuna neden olabilir. Daha kolay gibi göründüğü için olacak, genellikle tercih edilen yöntem olsa da beklenmeyen bir gebelik oluşumuna en müsait yöntem geri çekme yöntemidir. Dolayısıyla partnerlerin güvenilir doğum kontrol yöntemlerinden birini seçerek ilişkiye girmeleri çok daha sağlıklıdır.
Velhasıl
Birkaç dakikalık zevk ve ihmaller, özellikle kadınların hayatları boyunca unutamayacakları veya bakmakla yükümlü olacakları bir sonuca yol açabilir. Gecelik ilişkiler, beklenmeyen veya fark edilmeyen finaller, istenmeyen gebeliklerin yaşanması ihtimalini artırır. Esasında her bireyin önce kendi sağlığı ve güvenliği, sonra partneri ile olan ilişkisinin kötü sonuçlara yol açmaması için sırtını kendi için uygun olan bir doğum kontrol yöntemine dayaması gerekir. Severek, sevişerek geçirilen dakikaların ileride gözlerinizi yaşartmaması dileği ile…
